Psikolojik rahatsızlıklar, bireylerin duygularını, düşüncelerini ve davranışlarını olumsuz etkileyen yaygın ve ciddi hastalıklardır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre, dünya genelinde her 4 kişiden biri hayatında en az bir kez psikolojik rahatsızlık yaşıyor. Türkiye’de ise bu oran %20’ye yakın olarak tahmin ediliyor.
Türkiye’de en sık görülen psikolojik rahatsızlıklar şunlardır:
- Anksiyete bozuklukları
- Depresyon
- Bipolar bozukluk
Anksiyete bozuklukları, kaygı, endişe ve korku gibi duyguların aşırı düzeyde yaşanması ile karakterize edilen bir grup rahatsızlıktır. En yaygın anksiyete bozuklukları şunlardır:
- Yaygın anksiyete bozukluğu
- Panik bozukluk
- Sosyal fobi
- Agorafobi
Depresyon, duygusal çöküntü, ilgi ve zevk kaybı, uyku ve iştah değişiklikleri, konsantrasyon güçlüğü, suçluluk ve değersizlik duyguları gibi belirtilerle kendini gösteren bir duygu durum bozukluğudur.
Bipolar bozukluk, manik ve depresif dönemler olarak iki farklı dönemi yaşayan bir ruhsal bozukluktur. Mani döneminde kişide aşırı coşku, enerji, özgüven, konuşma ve hareketlilik görülürken, depresyon döneminde ise aksine aşırı mutsuzluk, ilgi ve zevk kaybı, uyku ve iştah değişiklikleri, konsantrasyon güçlüğü, suçluluk ve değersizlik duyguları görülür.
Bu rahatsızlıkların yanı sıra Türkiye’de sık görülen diğer psikolojik rahatsızlıklar şunlardır:
- Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB): Kişinin tekrarlayıcı, takıntılı düşünceler ve davranışlar sergilemesi ile karakterize edilen bir rahatsızlıktır.
- Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB): Kişinin geçmişte yaşadığı travmatik bir olayı tekrar tekrar hatırlaması ve bu olayla ilgili olumsuz duyguları yaşaması ile karakterize edilen bir rahatsızlıktır.
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB): Kişinin dikkatini toplamakta, odaklanmakta, planlama yapmakta ve sürdürmekte zorlanması ile karakterize edilen bir rahatsızlıktır.
Psikolojik rahatsızlıkların nedenleri
Psikolojik rahatsızlıkların nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik, çevresel faktörler ve yaşam olayları gibi çeşitli faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.
Psikolojik rahatsızlıkların belirtileri
Psikolojik rahatsızlıkların belirtileri, rahatsızlığın türüne ve şiddetine göre farklılık gösterebilir. Genel olarak görülen belirtiler şunlardır:
- Duygusal belirtiler: Mutsuzluk, üzüntü, öfke, korku, kaygı, umutsuzluk, çaresizlik
- Düşünsel belirtiler: Konsantrasyon güçlüğü, karar verme güçlüğü, değersizlik duyguları, suçluluk duyguları
- Davranışsal belirtiler: Sosyal izolasyon, iş ve okul performansında düşüş, madde bağımlılığı, intihar düşünceleri
Psikolojik rahatsızlıkların tedavisi
Psikolojik rahatsızlıkların tedavisi, rahatsızlığın türüne ve şiddetine göre değişebilir. Tedavi seçenekleri arasında şunlar yer alır:
- Psikoterapi: Psikoterapi, psikolojik rahatsızlıkların tedavisinde en yaygın kullanılan yöntemdir. Psikoterapide kişi, bir uzman ile birlikte rahatsızlığının nedenlerini ve belirtilerini anlamaya çalışır ve bu belirtilerle başa çıkmak için yeni beceriler geliştirir.
- İlaç tedavisi: Bazı psikolojik rahatsızlıkların tedavisinde ilaç tedavisi de uygulanabilir. İlaç tedavisi, genellikle psikoterapi ile birlikte kullanılır.
Psikolojik rahatsızlıkların önlenmesi
Psikolojik rahatsızlıkların önlenmesi için şunlar yapılabilir:
- Stresle başa çıkmak için sağlıklı yöntemler geliştirmek
- Sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek
- Sosyal destek ağlarını geliştirmek
Psikolojik rahatsızlıklar, yaşam kalitesini önemli ölçüde olumsuz etkileyebilen ciddi hastalıklardır. Bu nedenle, psikolojik rahatsızlıkların belirtilerini yaşıyorsanız bir uzmana başvurmak önemlidir. Erken tanı ve tedavi ile psikolojik rahatsızlıkların etkilerinden kurtulmak mümkündür.