Kişilik Bozukluğu Nedir?

Kişilik bozukları, kişide sağlıksız düşünme, işleyiş ve davranış tarzına sahip olunan zihinsel bozukluk türüdür. Kişilik bozukluğu olan bireyler ilişki kurmakta, sosyal aktivitelerinde, iş ve okul gibi önemli sorumluluklarında zorlanırlar. Kişinin hayatını belirgin şekilde olumsuz yönde etkiler.

Kaç Çeşit Kişilik Bozukluğu Vardır?

Kişilik bozuklukları kendi içinde gruplara ayrılır, bunlar;

A Kümesi (Eksantrik) Kişilik Bozuklukları

Paranoid Kişilik Bozukluğu

Bu kişiler şüphecidir ve çabuk alınırlar. Genelde birkaç yakın sırdaşları olur ve masum sözlerin gizli anlamlarını okuyabilirler. Başkalarının onlara zarar vermeye çalıştığını, tehdit ettiğini ve küçümsediklerine inanırlar.

Şizoid Kişilik Bozukluğu

Bu kişiler sosyal ilişkileri önemsemezler, duygusal çeşitlilikleri çok kısıtlıdır ve eleştiri veya takdire karşı tepkisiz görünürler. Yalnız görünen bu kişiler yakın ilişkilerden kaçınırlar.

Şizotipal Kişilik Bozukluğu

Kişiler arası ilişkiler, başkalarına sıra dışı ve garip görünen bu kişiler için oldukça zordur. Yakın arkadaşları yoktur ve sosyal ortamlarda bulunmaktan rahatsız olurlar. Şüphecilik, sıra dışı olan düşünce ve algılar, tuhaf konuşma biçimi ve uygun olmayan duygulanım gösterirler.

B Kümesi (Dramatik) Kişilik Bozuklukları

B kümesi kişilik bozuklukları olan bireyler daha çok tiyatral, duygusal ve dikkat çekmeyi sevmeye eğiliminde olurlar. Duygudurumları değişkendir ve genelde yüzeyseldir. Kişiler arası ilişkilerinde yoğun bir çatışma vardır.

Antisosyal Kişilik Bozukluğu

Bu kişilerin sorumsuz ve ve genelde suç teşkil eden davranışları, çocuklukta ve ergenlik döneminde görülen, okulu asma, kaçma, zalimlik, kavga etme, yıkıcılık, yalan söyleme, hırsızlık yapma gibi davranışlarla başlar. Suç davranışlarının yanı sıra, yetişkinliklerinde de borca girer veya sorumsuzca davranırlar. Umursamaz ve dürtüsel hareket ederler. Davranışları ile ilgili pişmanlık göstermezler.

Sınırda (Borderline) Kişilik Bozukluğu

Bu dürtüsel kişiler, kendilerine zarar verecek davranışlarda bulunurlar (cinsel maceralar, bilinçsiz para harcama, aşırı madde kullanımı veya yemek yeme). Duygusal olarak tutarsız olanbu bireyler genellikle yoğun ve uygun olmayan bir kızgınlık gösterirler. Boşlukta ve sıkılmış hissederler ve yoğun biçimde terk edilmekten kaçınırlar. Kim oldukları ile ilgili belirsizlik yaşarlar ve istikrarlı ilişkiler sürdüremezler.

Histriyonik Kişilik Bozuklukları

Aşırı duygusal, belirsiz ve çaresiz bir biçimde dikkat çekmeye çalışan bu kişiler, çekicilikleriye ilgili sürekli bir tatmine ihtiyaç duyarlar. Ben-merkezli ve cinsel açıdan tahrik edici olabilirler.

Narsisistik Kişilik Bozukluğu

Bu bozukluğa sahip kişiler sadece kendilerine önem verirler; zihinleri genellikle kıskançlık, başarı fantezileri ve kendi problemlerinin benzerliği ile ilgili meşguldür. Kendilerini düşünmeleri ve merhamet yoksunlukları başkalarını kullanmalarına sebep olur. Eleştiriyi kesinlikle reddederler ve sürekli dikkat çekmeye ve takdir edilmeye ihtiyaç duyarlar.

C Kümesi Kişilik Bozuklukları

C kümesi kişilik bozukluklarına sahip olan kişiler kaygılı, gergin ve genellikle aşırı kontrolcü olma eğlimindedir.

Çekingen Kişilik Bozukluğu

Bu ürkek kişiler eleştiriden kolayca incinip başka kişilerle ilişki kurmakta tereddüt ederler. Duygularını göstermekten çekinip rezil olma korkusu yaşarlar. Rutinlerinin dışında bir şeyler yapmak oldukça zordur ve yakın arkadaşları yoktur.

Bağımlı Kişilik Bozukluğu

Bu kişiler, yoğun bir biçimde başkalarının onayına ihtiyaç duyarlar ve bağımsız karar vermede ve bir işe başlamakta zorluk yaşarlar. Yalnız kaldıklarında çaresiz hissederek terk edilmekten korkarlar. İlişkileri bitirmekte zorlanır ve biten ilişkiden sonra çok yıpranırlar.

Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu

Mükemmeliyetçilik bu bozukluğa sahip kişilerin en belirgin özelliğidir. Genellikle işkolik ve kararsızdırlar. Aşırı evhamlı olmakla eğilimindedirler ve zihinleri ayrıntılarla fazlaca meşguldür. Başkalarının da işleri kendi yapma konusunda isteklidir. Duygularını ifade etmekte zorluk çekerler. İhtiyacı olmadığı değersiz nesnelerden kopamayabilirler.

Kişilik Bozukluğu Olan Kişiler Nasıl Anlaşılır?

Tüm insanların (ve birçok canlı türünün) kişilik özellikleri vardır. Bunlar; insanların, etrafındaki her şeyi deneyimlediği, iletişime geçtiği ve düşündükleri sabit yollardır. Kişilik Bozuklukları, işlevselliğini bozma ve sıkıntıya yol açma noktasına kadar giden katılaşmış ve bireyin dezavantajı yönünde bir işlevi olan kişilik özelliklerinin toplamıdır. Bu düşünce davranış örüntüleri yetişkin hayatının erken dönemlerinden itibaren mevcuttur.

Kişilik bozukluğu ile ilgili bahsedilen özellikler normal insanlarda da olduğu fakat söz konusu hastalıklara sahip olan kişilerde daha yoğun görüldüğü anlamına gelmektedir.

MMIP, TAT, Rorschach gibi projektif testler kişilik örgütlenmesi hakkında bilgi verici yöntemlerdir. Tanıda psikiyatrik muayene, aile görüşmesi, psikiyatrik testler ve ölçekler, gerekirse EEG, MR gibi görüntüleme teknikleri kullanılarak kişilik bozuklukları tespit edilir.

Kişilik Bozukluklarının Nedeni Nedir?

Kişilik bozukluklarının ortaya çıkmasında çeşitli çevresel ve genetik yakınlıkarın rolü büyükken; ailede kişilik bozukluğu öyküsü, önemli birinin kaybı, çocukluk döneminde yaşanılan ağır travmalar, dengesiz ve travmatik aile yapısı, beyin kimyasının ve yapısındaki farklılıklar gibi maddeler de önemli rol oynar. Kişilik bozuklukları, biyokimyasal/nöroanatomik, psikolojik ve sosyokültürel etkenlerin etkileşimi ile şekillenir.